çengilli kilisesi ne demek?

Çengilli Kilisesi, Çangli Kilisesi veya Eğeknamor Manastırı (: okunuşu: "çanglis ek'lesia"; ), Kars ilinin Kağızman ilçesi'nin Çengilli köyünün merkezinde bulunan orta çağdan kalma Gürcü kilisesidir.

Çangli Kilisesi'nde 1030 yılında ait Gürcüce yazıt, buradan bir manastır olarak söz etmektedir. Ancak bu yazıt Fransız Oryantalist Marie-Félicité Brosset tarafından 1362 yılına ait bir yazıt gibi yayımlanmıştır. Daha sonra Ermeniler tarafından kullanılmıştır. Nitekim 20. yüzyılın başlarında bölgeyi gezmiş olan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında Çangli'nin büyük bir Ermeni köyü olduğunu yazar.¹ Bugün kilise köylüler tarafından ortak ahır olarak kullanılmaktadır.

Türkçe Çengelli adı Gürcüce Çangli'den gelir. Çangli adı aynı zaman kilisenin bulunduğu köyün de adıydı. Nitekim Rus idaresinin 1886 yılındaki nüfus sayımında köy Çangli (Чанглы) adıyla kaydedilmiştir.² Köyün adının Çengilli biçimine dönüşmesinden dolayı kiliseye de Çengilli Kilisesi denmiştir.

Ekvtime Takaişvili 1907 yılında kiliseyi ölçüp tanımlamıştır. Verdiği bilgiye göre Çangli Kilisesi'nin dışıdan uzunluğu 15,8 metre, genişliği 9,18 metre ve yüksekliği 26,7 metredir. Haç planlı kilisenin batı haç kolu, doğu haç koluna göre daha uzundur. Kilisenin inşasında siyah volkanik taşlar kullanılmıştır. Üç nefli bir yapı olan kilisenin batı, güney ve kuzey cephelerinde olmak üzere üç adet giriş kapısı bulunmaktadır. Bununla birlikte Takaişvili'nin tespit ettiği sırada iki kapı doldurulmuş ve sadece güney kapısı açık tutulmuştu.³

Nerses Sargisyan ve Marie-Félicité Brosset Çangli Kilisesi'nin duvarlarında dört adet Gürcüce yazıt bulunduğu yazmışlardır. Oysa Gürcüce sadece iki adet yazıt bulunmaktadır. Birinci yazıt batı kapısının alınlığında Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakterleriyle oyulmuştur. Bu yazıt sağdaki kapıya doğru devam ettiği için Sargisyan bunu ayrı bir yazıt sanmıştır. Güney cephesinde bulunan iki satırlık ikinci yazıt da Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakterleriyle oyulmuştur. Bu yazıtlar Takaişvili tarafından açıklamalı biçimde okuyup yayımlamış, Marie-Félicité Brosset'nin yazıtları okuma hatası sonucunda yanlış tarihlendirdiğini belirtmiştir.⁴ Bu iki yazıt ayrıca yakın dönemde başka araştırmacılar tarafından da okunup yayımlanmıştır.⁵

Kaynakça

Orijinal kaynak: çengilli kilisesi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩

5. 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 174 ISBN 978-9941-0-7362-5 ↩

Kategoriler